و اینک سد رودبار

پس از اتصال رودهای کاکلستان،وهرگان و آب سفید ، رودخانه رودبار لرستان تشکیل می گردد و بلافاصله وارد دریاچه سد رودبار می گردد.ما اینک در سد رودبار هستیم. در این مطلب این سد را با هم می بینیم . به اعماق زاگرس به سد رودبار بیایید

پس از اتصال رودهای کاکلستان،وهرگان و آب سفید ، رودخانه رودبار لرستان تشکیل می گردد و بلافاصله وارد دریاچه سد رودبار می گردد.ما اینک در سد رودبار هستیم.
مساحت حوضه آبریز رودخانه تا محل احداث سد رودبار لرستان 2255 کیلومترمربع و میزان متوسط جریان سالانه رودخانه در محل سد معادل 30.2 مترمکعب در ثانیه می‌باشد. حداقل دبی ماهیانه رودخانه پس از برداشت‌های بالادست در حدود 4.1 مترمکعب بر ثانیه و حداکثر آن در حدود 250.5 مترمکعب بر ثانیه می‌باشد. همچنین آورد سالیانه این رودخانه 957 میلیون مترمکعب و حداکثر سیلاب محتمل حوضه در حدود 3734 مترمکعب بر ثانیه می‌باشد.
سد رودبار لرستان بر روي رودخانه رودبار(از سرشاخه‌هاي شرقی حوزه آبگیر رودخانه دز) و در فاصله حدود 100 كيلومتري جنوب شهرستان اليگودرز در استان لرستان واقع گردیده است. همانطور که دیدیم رودخانه رودبار حاصل اتصال رود کاکلستان از مناطق بختیاری نشین استان لرستان و رود وهرگان از مناطق اغلب گرجی نشین در بالادست و موگویی و آسترکی نشین در پایین دست استان اصفهان است.

در ابتدای دهه هفتاد شمسی و در راستای طرحهای سنگین سدسازی قرار بود. بر بالادست سد دز و بر شاخه بختیاری چندین سد ساخته شود.در شاخه سزار که آورد کمتر بود به دلیل راه آهن و وجود آبادیهای مختلف برنامه سدسازی وجود نداشت.و قرار بود رواناب سزار با همان سد دز کنترل شود. اما در شاخه دوردست و صعب العبور بختیاری فرق می کرد.

سد رودبار بر بالادست شاخه بختیاری دز و رود رودبار ساخته شد .هرچند بخش تلمبه ذخیره ای آن متوقف ماند.سپس سد لیرو در پایین دست این سد بر روی رود الکن که حاصل جمع رود رودبار و رود گوکان می باشد، در حال ساخت است و به نظر می رسد عملیات اجرایی آن متوقف شده است. ساختگاه سد لیرو در لیروک در محل مرز سه استان چهارمحال و بختیاری،لرستان و خوزستان قرار دارد.

با تشکر از استاد مهندس حسین آقامحمدی از مهندسان پیشکسوت و قدیمی شرکت آب و نیرو برای ارائه لین فیلم به بنده

سپس در پایین دست سد لیرو نیز، سد زالکی در نظر گرفته شده بود.

سد زالکی بر رود زالکی(زلقی) که حاصل جمع رودهای الکن و روانابهای حوضه میانی –که شرح داده می شود-می باشد بنا بود ساخته شود .

.پس از سد زالکی نیز رودخانه با دریافت  رودهای شاخه هاي ششکوه و گول چنگیز نام بختیاری به خود می گیرد و رهسپار ساختگاه سد بختیاری در نزدیکی تنگ پنج و محل اتصال رودهای بختیاری و سزار می شود.

در آبان 1371 یک گروه از مهندسان و کارشناسان شرکت منابع آب و نیروی ایران که برای بازدید منطقه کلی سرشاخه دز از  روستای لبد((Lebd با بالگرد به پرواز درآمده بودند، در مسیر حرکت به سوی مسجدسلیمان در یک چاله ابری گرفتار شدند . در ان سال بارشهای شدیدی در منطقه جریان بود و در آن بعداز ظهر غمگین، در میان ابرهای بالای کی نو و دریاچه تمی گرفتار آمدند.
بر اساس اطلاعاتی که بعدا به دست آمد،بالگرد توان درامدن از آن چاله را پیدا نکرد و  در غروب ابری و زیر باران شدید به کوههای صعب العبور منطقه سقوط کرد. همزمان برف سنگینی نیز منطقه را راگرفت و زمانی که بالگرد سقوط کرد،به جز یک نفر ،بقیه گروه در دم جان سپردند و اما  یکی از مهندسان اکیپ که برای لحظاتی زنده مانده بود، با آخرین توان بر روی یک کاغذ متن کوتاهی خطاب به پدر و مادرش نوشته بود و از آنها تشکر و خداحافظی کرده بود و درخواست کرده بود تا از بچه هایش نگهداری کنند و حتی فعل آخر جمله را نیز نتوانسته بود ،کامل کند.

با سقوط بالگرد، برف شدید  نیز شروع شد و پیکر اعضا و بالگرد زیر برف مدفون شد.

همزمان در فرودگاه مسجدسلیمان، نگرانی ها بیشتر و بیشتر شد. در حالی که باران شدید وبرف در ارتفاعات غوغا می کرد و خبری از بالگرد اعزامی از لبد نشده بود ساعتی بعد جستجو شروع شد و از تمام روستاهای مسیر استعلام گردید.در ان شب پردلهره و سخت اکیپ های زیادی از سراسر کشور زیر باران و برف شدید منطقه را جستجو کردند ما هیچ خبری از بالگرد نبود. روستاییان هیچ خبری نداشتند و چون بین لبد تا کی نو در ان فصل سال کسی سکونت نداشت،کار سخت تر و سخت ترشد . جستجو هفته ها ادامه داشت تا اینکه دیگر زیر بارش وبرفهای سنگین سال آبی بسیار پرآب 1372-1371  همه دانستند که کار نتیجه ای نخواهد داشت.

در  پایان اردیبهشت 1372 و زمان آب شدن برفها چوپانی محلی که از شمال منطقه کی نو می گذشت، متوجه دم بالگرد شد، که از زیر برفهای آب شده خود رانشان می داد و زمانیکه گروهها به منطقه رسیدند،پیکر قربانیان تقریبا سالم بودزیرا ماهها زیر برف و یخ مانده بودند

اینگونه مطالعات این سد انجام شد و در سد رودبار، مطالعات مرحله پيش شناخت و شناخت طرح هاي توليد انرژي برقابي حوزه رودخانه دز و سرشاخه‌های آن تا قبل از بهمن ماه 1372 توسط مهندسين مشاور مهاب قدس انجام شد. در آذر ماه 1373 مطالعات مرحله اول طرح سد و نيروگاه رودبار لرستان توسط مهندسين مشاورقدس نيرو آغاز گرديد و در بهمن ماه 1381 مطالعات فاز دوم طرح با مشاركت شركت مهندسين مشاورقدس نيرو و رهبری شركت مشاور انگليسي هالكرو ادامه یافت و عملیات اجرایی راهها و تونلهای دسترسی و تونل انحراف درنیمه دوم سال 82 آغاز گردید.

ما اکنون در دل زاگرس هستیم اینجا شاید وسط زاگرس وسط کشور و در عین حال جایی دورافتاده است

اما این سد با سدهای دیگر فرق می کند سد رودبار تنها یک سد مخزنی نیست، بلکه قرار بود سدی تلمبه ای ذخیره ای است.هرچند عملا مخزن پایینی ساخته نشد و سد همان مخزنی شد.

مورفولوژی رودخانه رودبار در این محدوده و چرخش مسیر آن در پایین‌دست محل احداث سد به‌گونه‌ای است که اختلاف ارتفاعی طبیعی حدود 300 تا 400 متر را ایجاد می‌کند (در محلی که رودخانه پس از اتصال با گوکان یا آب چران، نام الکن می‌گیرد).

ویژگی جالب پروژه سد و نیروگاه روبار وجود همین U-turn است. آب بجای اینکه مسیر 40 کیلومتری را طی کند و به نیروگاه برسد از مسیر دوکیلومتر میرسد و همان اختلاف ارتفاع را که حدودا 425 است را حاصل میکند.
از اینروست که سد رودبار بالاترین هد مفید را در بین تمام نیروگاههای برقابی دارد. بعد از آن ملاصدرا با 280 متر و کارون4 با 230 متر هستند. لبته قرار بود دو مخزن ساخته شود. یکی در بالادست مخزن بالادست  و دیگری پس از پیچ رودخانه و به نام مخزن پایین دست باشد حجم مخزن 228 میلیون متر مکعب می باشد.

و سپس با یک لوله این دو به هم مرتبط شوند در ساعاتی که شبکه برق نیاز دارد، که اصطلاحا ساعات پیک می باشد، برق تولید شود .

داشتم پیاده از بزنوید به سمت دستگرد می رفتم یک لحظه احساس کردم کسی صدایم کرد وقتی به عقب برگشتم کسی را ندیدم تنها این منظره را دیدم و ازش تصویر گرفتم تا اکنون تقدیم شما عزیزان کنم. نمایی از لوله های انتقال آب از مخزن سد به نیروگاه از کنار روستای بزنوید

اختلاف  هد طبيعي فوق العاده حدود 400 متر ناشي از تغيير مسير و چرخش رودخانه و طول تونل آب بر نيروگاه 3500 متر، باعث می شد تا آب حاصل از تولید انرژی به مخزن پایین دست سرازیر و در انجا ذخیره شود البته در مخزن پایین دست رواناب رود گوکان و همچنین رود هوره و دیگر روانابهای دائم و فصلی نیز که از بستر طبیعی رودخانه می اید نیز وارد می شود.ظرفیت نیروگاه  دو واحد 225 مگاواتی و در کل 450 مگاوات می باشد.

در مرحله بعد در ساعاتی که شبکه برق چندانی نیاز ندارد، که ساعات کم باری نامیده می شود، حجم ذخیره شده در مخزن پایین دست به مخزن بالادست پمپاژ می گردد.تا دوباره و در ساعات پرمصرف از آن تولید برق شود.
   فیلم های زیر از زمان سرریز این سد در اثر بارشهای فروردین 1404 تهیه شده است.

اکنون و در سال 1404 سالهاست که تنها سد مخزنی بالادست ساخته شده است و سد پایین دست و تونل آب بر نیروگاه اتصالی بین دو مخزن بالا و پایین در دست ساخت است.کمبود بودجه و مشکلات دیگر مانع تکمیل پروژه شده است.

بنده در روزهای 29 تیر تا 2 مرداد 1404 از این مکان بازدید کردم.

اکنون از سد رودبار به پایین دست می رویم در قسمت بعد رودهای میانی این تنگه را بررسی خواهیم کرد.با ما بمانید