پس از سد رودبار لرستان و در حالیکه آب این رود پشت سد محبوس شده وبا تونل به نیروگاه در پایین دست منتقل می گردد اما بستر طبیعی رودخانه به سوی جنوب شرق می رود و در مسیر رودهای هورو و گوکان را دریافت می کند و سپس دور زده به سوی نیروگاه می آید و با خروجی از نیروگاه یکی شده و نام الکن به خود می گیرد اقصی سرچشمه دز سرزمین عجیبی است
برای رفتن به این سد از چند روز قبل هماهنگ کردم و از مسیر برگشت از مشهد راهم را از اراک به سوی خمین کج کردم و سپس به الیگودرز رسیدم.از بعدازظهر روز 28 تیر از مشهد خارج شدم . تمام شب در مسیر بودم و ساعت پنج صبح کم آوردم . گویی سالها بود در راه بودم .البته به عنوان یک گردشگر پرادعا به خودم قول داده بودم یک تیکه به الیگودرز برسم ولی نشد. لذا کمی استراحت کردیم و سپس به خمین رسیدم.
بین خمین تا الگودرز 55 تقریبا نیم ساعت راه بود. در حالیکه خمین ترکیب جمعیتی بیشتر فارس دارد و جز استان مرکزی است . اما وقتی وارد الیگودرز می شوید ،با بختیاریهای چهارلنگ بساک میوند و همچنین قبیله دیگر چهارلنگ یعنی زلقی (zalaghi (مواجه می شوید . در سده های قبل میان طرفین کشمکش هایی بوده است و قبایل زلقی چهارلنگ بر سر اراضی با مردم منطقه خمین وارد تقابل می شدندو الیگودرز جز لرستان است
بالاخره دو بعدازظهر به الیگودرز شهری رسیدم که اکثر مردم آن بختیاری چهارلنگ از تیره بساک میوند هستند. در الیگودرز به این فکر می کردم که حالا باید مسیری تنگ و کوهستانی را به سوی بزنوید وسد رودبار طی کنم. حدسم درست بود.
از الیگودرز تا سه راه شول آباد بزنوید یک جاده عالی با زیر ساخت مناسب به طول 22کیلومتر وجود داشت .
از اینجا جاده به سمت بزنوید جدا می شود جاده به صورت دوطرفه می شود و کم عرض تر می شود البته تا زمانی که روستاهای خاک بتیه و دیگر روستاها در مسیر است جاده شرایط یک جاده روستایی مناسب را دارد همچنین آبشار آب سفید نیز در انتهای این جاده به عنوان یک مکان توریستی جذاب قرار دارد لذا جاده به سوی بزنوید دو فرعی به سوی آبشار آب سفید دارد .
پس از روستای خاک بتیه، دیگر فقط با پرورش ماهی های کنار رود کاکلستان مواجه بودیم و بدین ترتیب پس از طی مسیر کوهستانی وارد بخش پایانی جاده شدیم . جایی که مسیر قدیمی به سوی آبشار زیبای آب سفید از آن جدا می شود . شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اقدام به ساخت هشت کیلومتر جاده و ساخت چندین تونل کرده است.در مسیر پس از خاک بتیه که به نوعی مرز بین زلقی ها و میوندهای چهارلنگ است با روستاهای زلقی نشین مواجه می شویم و در شرق رود کاکلستان در خاک استان اصفهان، در بخش دره بادام اهالی از طایفه مشایخی زلقی هستند.این در حالی است که در کاکلستان طایفه سرداری از قبیله زلقی ساکن هستند.
فیلمهای تونلهای نزدیک بزنوید را ملاحظه فرمایید. همه اش که نباید از رودخانه گفت این داستان حواشی دور رودخانه هم هست. مردم بزنوید از طوایف احمدوند رحمتوند غبوند قبیله زلقی چهارلنگ بختیاری هستند.ما داریم به بزنوید سد رودبار و وسط زاگرس و آخر دنیا نزدیک می شویم
و من سرانجام به کنار بزنوید رسیدم و از انجا به سد رودبار رفتم.
سد رودبار بر رود رودبار ساخته شده است و دیدیم که که ار ترکیب رودهای کاکلستان لرستان وهرگان فریدونشهر و آبشار آب سفید تشکیل شده است و نیروگاه آن دارای دو واحد 225 مگاواتی می باشد .
اما این سد منطقه ای بسیار پرپیچ و خم، صعب العبور و دارای پستی و بلندی های زیاد است. بطوریکه چیزی به نام مسیر صاف وجود ندارد و مرتب برای هر رفت و آمدی باید از کوهها و گردنه ها گذشت.شاید مکانی به پرپیچ و خم بودن و اختلافات ارتفاعی زیاد اینگونه ندیده بودم.
این سد در تراز 1750 متری از سطح دریا قرار دارد.
تا پیش از ساخت سد رودبار آب خارج شده از سد رودبار به سوی جنوب غرب حرکت می کند. و در نوار مرزی استانهای اصفهان و لرستان حرکت می کند و سپس به دلیل کشیده خط مرزی به سوی غرب و حرکت رود به سمت جنوب شرق، رودخانه به طور کامل وارد استان اصفهان می شود.درباره چگونگی تشکیل مرزهای بین استانها به زودی مطلبی تقدیم می شود.
اما پس از ساخت این سد آب رود رودبار پشت این سد جمع شده و سپس رواناب وارد شده به سد به همراه بخشی از ذخیره سد از طریق تونل های آب بر نیروگاه به دره ای که در مجاورت ان است و رودخانه پس از دور زدن زیاد به آن می رسد ریخته می شود . در حقیقت با این تونلها رودخانه دور زده می شود.
و آب اینگونه به پایین دست رود الکن تخلیه می شود و اما اب خارج شده نیروگاه با روانابی که از سوی همان تنگه می آید ،ترکیب می شود . در روز 31 تیر 1404 که بنده آنجا حضور داشتم،28 متر مکعب بر ثانیه آب به طور متوسط از تنها واحد این نیروگاه خارج می شد و با 13 متر مکعب بر ثانیه آب که از الکن به ان ملحق می شد به سوی پایین دست دستگرد و لیروک حرکت می کرد .البته واحد 10 تا 12 ساعت در شبانه روز کار می کرد که این طبیعت نیروگاههای برقابی است البته دبی لحظه ای خروجی واحد نیروگاه 50 متر مکعب بر ثانیه بود و جالب است که بدانیم قطعی برق در وسط آن نیروگاه شامل اقامتگاه ما در بلندترین نقطه منطقه نیز میشد
اما رود الکن چگونه به پایاب نیروگاه ملحق می شود؟
مسیر طبیعی رودخانه پس از سد در مواقع سیلابی و سرریز مجددا میزبان رواناب ها می شود . اما بستر طبیعی رودخانه پس از سد در حالت عادی با تونل میانبر به سمت پایین دست از آب خالی شده می شود اندکی پایین تر مجددا مسیر طبیعی رودخانه به سوی جنوب به حرکت خود ادامه می دهد و سپس رودخانه هورو که از دامنه جنوبی شاهان کوه تغدیه می شود را دریافت کرده و به حرکت خود ادامه می دهد، بدین ترتیب رود رودبار که با احداث سد در بالادست بی آب شده بود با دریافت رود هورو از سمت شرق مجددا شکل گرفته به جنوب می رود ،تا به نقطه تعیین کننده و مهمی می رسد. در آن نقطه رودخانه پس از دریافت رود گوکان، ناگهان پیچ خورده و حرکت به سوی جنوب را رها کرده و با چرخشی 180 درجه به سوی شمال برمی گردد و با فاصله اندک فیزیکی هوایی به سوی شمال برمی گردد.
رود هورو
این رود از نواحی کفت شادی سرچشمه می گیرد و سپس وارد پشندگان می گردد. پشندگان مرزی است بین مناطق دو تیره بزرگ بختیاری بطوریکه در سمتی آسترکی های دورکی هفت لنگ هستند و در سمت دیگر موگویی های چهارلنگ و در مناطق کنار این رود تا رسیدن به رود رودبار، آسترکی های دورکی هفت لنگ زندگی میکنند. در حقیقت آسترکی ها قدیمی ترین خوانین بختیاری هستند و در زمان صفویه بر بختیاری حکم می راندند.
رود هورو از شاخه های رودخانه آب رودبار است که در جنوب غرب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از کوه فردان با ارتفاع 3873 متر واقع در حدود 28 کیلومتری جنوب غربی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های زمستان و پشندگان را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه آب رودبار می ریزد. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه 22 کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2 درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد.
نقطه ای که رودخانه برمی گرد جایی است که رود گوکان یا آب چران یا سرپارپاب را که از میدانک پایین می آید، دریافت می کند.این نقطه مرز سه استان اصفهان ،چهارمحال و بختیاری و لرستان است . همچنین این مرز سردسیر بختیاریهای چهارلنگ و هفت لنگ است.این نقطه بدون شک پربارش ترین نقطه کشور است. البته کوهستانی بودن و صعب العبور بودن آن امکان ایجاد ایستگاه در آن را سخت کرده است . همچنین این نقطه مرز و سرچشمه دو رودخانه دز و کارون است.اینجا مرزی برای همه مرزهاست.
آبچران (گوکان)
این رود از گوه کوگان با ارتفاع 3036متر واقع در حدود 33کیلومتری جنوب تا جنوب غرب شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های گوکان، وزوه، کاگونگ و دورک را مشروب ساخته، در شرق آبادی تلکو با رودخانه آب رودبار به هم پیوسته و رودخانه آب الکن را تشکیل می دهد.رود گوکان به سرشاخه کوهرنگ بسیار نزدیک است.اهالی دو سمت رود گوکان اغلب از طایفه بامدی از قبیله دورکی هفت لنگ هستند.با این که اینجا دور وبر این منطقه در پیشکوه و پشتکوه و میان کوه، موگویی های چهارلنگ زندگی می کننددر سمت جنوب غرب در خاک چهارمحال و بختیاری در سرآقاسید موگویی ها زندگی می کنند و در سمت دیگرش در شمال شرق در محدوده فریدونشهر اصفهان، در پیشکوه و پشتکوه نیز باز این قبیله حضور دارند
. اما حضور بامدیهای دورکی هفت لنگ در میان این دو ،اطراف رود گوکان معمولا اراضی کنار رودخانه در فرهنگ کوه نشین ها سرزمین های باارزش تری هستند زیرا به آب به راحتی دسترسی دارند و اینکه در وسط سرزمینی که در کوهها و دوروبرش موگویی ها زندگی می کنند، بامدی ها در وسط در گودی و زمین های کنار رود گوکان ساکن هستند، نشان از قدرت این طایفه در سلسله مراتب ایلی دارد، که بزودی به داستانش خواهیم پرداخت.
منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت جنوب شرق به شمال غرب جریان دارد. طول رودخانه 35 کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 5درصد و در مناطق بی کربناته کلسیک و بی کربناته سولفاته جریان دارد.
از شاخه های رودخانه آب چران که در جنوب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد، از ارتفاعات ضرق آبادی میدانک دوم با ارتفاع 3014متر واقع در حدود 22 کیلومتری جنوب شرق شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های قلعه سرخ و چقاگلی را مشروب ساخته و در نهایت به رودخانه آب چران می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک پایین را دریافت می کند. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه 21 کیلومتر، شیب متوسط بستر آن4 درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد
برای شناخت رود گوکان موقتا رود رودبار را رها می کنیم و به میدانک در بالادست آن برمی گردیم. همانطور که دیدیم رود سرداب که شاخه اولیه وهرگان است و از سرشاخه های حوضه بختیاری دز می باشد، از آنجا و میدانک بالا شروع شد و به پیش رفت تا به رودبار و سپس الکن رسید.
از شاخه های رودخانه آب میدانک بالا که در جنوب مرکز شهرستان فریدونشهر جریان دارد. از کوه بزمه با ارتفاع 3073 متر واقع در حدود 16 کیلومتری جنوب شرقی شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت کلی شرق به جنوب غرب جریان دارد. طول رودخانه 21 کیلومتر، شیب متوسط بستر آن 2 درصد و در مناطق بی-کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد.
اما در جنوب میدانک بالا، میدانک پایین قرار دارد.
روستای زیبای میدانک اول واقع در ظلع شرقی شاهانکوه بختیاری،همجوار با منطقه سرداب بزاب،و بخشی از دهستان قلعه سرخ میباشد.از سردترین نقاط فریدونشهر که حتی در تابستان هم گاهی از بخاری استفاده میکنند.
از ارتفاعات ضرق آبادی میدانک دوم با ارتفاع 3142 متر واقع در حدود 22 کیلومتری جنوب شرق شهر فریدونشهر سرچشمه می گیرد. آبادی های قلعه سرخ و چقاگلی را مشروب ساخته وشرق روستای ویهه با رود پیرگلی ملاقات کرده و گوکان را تشکیل می دهد .طول رودخانه 20 کیلومتر است . در بخش پایاب آبهای 3856 متری دری وارد ان می شود .
در نهایت به رودخانه آب چران می ریزد. این رودخانه در مسیر خود رودخانه آب میدانک پایین را دریافت می کند. منبع تغذیه رودخانه نزولات جوی، و در جهت کلی شرق به غرب جریان دارد. طول رودخانه 21 کیلومتر، شیب متوسط بستر آن4 درصد و در مناطق بی کربناته در سازندهای سیلیکاته جریان دارد.
اکنون که موقعیت میدانک بالا(اول) و میدانک پایین(دوم) را نسبت به هم دانستیم نقشه را به سوی جنوب شیفت می دهیم تا به دقت حوضه میدانک پایین را بررسی بنماییم.
دورود میدانک پایین و قلعه سرخ به هم می رسند. رود قلعه سرخ از دره سیب می آید.سپس رودهای گوکان از جنوب و کمران از شمال به آن می پیوندند.نام این رود اکنون گوکان است و جلوتر آب در زرگه نیز از سوی جنوب و از استان چهارمحال و بختیاری به آن ملحق می شود.آب زرگه از شمال کوههای کوهرنگ می آید .
رود گوکان که اکنون آب چران نیز نامیده می شود، به حرکت خود به سوی شمال غرب ادامه می دهد و در مسیر رودها و مسیلهایی به آن می پیوندند و سپس رود دورک از جنوب به آن می رسد این رود در خط مرزی استانهای چهارمحال و بختیاری و اصفهان حرکت می کند و و سرانجام به رود رودبار می رسد که حاصل سرریز سد رودبار و رود هورو است زیرا حجم آب پشت سد رودبار از طریق تونل و میانبر به نیروگاه رودبار می رسد ، ازان برق اخذ می گردد و مسیر اصلی رود رودبار را طی نمی کند ولی رود هورو وباقیمانده رود رودبار و اکنون رود گوکان پس از اتحاد به نام الکن به سوی شمال غرب به حرکت خود ادامه می دهد.پس از دریافت رود گوکان ،رود جدید که نامش اکنون الکن شده است ، گویا منتظر این تلاقی بود و تا جنوب برای دیدن و ملاقات گوکان آمده بود،اکنون مسیر خود را به طور کامل تغییر داده و 180 درجه پیچ می خورد و در مسیر شمال شرقی به حرکت خود ادامه می دهد.
رودبار+هورو+گوکان=الکن
رود به سوی شمال شرق می رود و به جایی می رسد که نیروگاه رودبار ساخته شده است.خط سیاه تونل میان سد رودبار در بلندی و ارتفاع 1750 و نیروگاه رودبار در پایین دست و تراز1360 است .
رود الکن در نزدیکی نیروگاه
و با خروجی نیروگاه ترکیب می شود
همانطور که قبلا گفته شد در حالیکه رودخانه از نظر مسافت کلی دور میزند اما دوباره به نزدیکی فیزیکی محل فعلی سد می رسد اما از نظر ارتفاعی 450 متر اختلاف ارتفاع بین دو نقطه نزدیک هم وجود دارد.طوری که از بالای محل سد می توان نیروگاه را ته دره دید . واقعا منطقه شگفت انگیز با اختلاف ارتفاع بسیار متفاوتی می باشد.
و البته پس از نیروگاه رودخانه شاهد ورود چشمه ها و رودهای میانی به مسیر رود اصلی است زاگرس از این مناظر زیاد دارد
حالا برای اینکه بهتر منطقه را بشناسیم نقشه را به سوی جنوب می چرخانیم.این منطقه که مرز حوضه های کارون و دز و زاینده رود است ،سرچشمه هر دو رودخانه است و رواناب این حوضه ها از این منطقه شروع می شود.این منطقه بسیار مهم پربارانترین نقطه کشور است و اوج رشته کوههای زاگرس می باشد و البته رواناب این حوضه ها هم از سوی تونلهای کوهرنگ در کارون و هم از طریق چشمه لنگان در دز به سوی زاینده رود برگشت داده شده است.
اینجا مرز سه استان اصفهان چهارمحال و بختیاری و لرستان و 22 کیلومتر ان سو تر مرز خوزستان است و جا دارد در بخش بعد به تاریخچه نحوه شکل گیری مرزهای استانها بپرذازیم
