سال 1369 نقطه عطفی در تاریخ مهندسی رودخانه در ایران بود. سالی که برای اولین بار ایده برگزاری یک سمینار تخصصی و جامع در این حوزه در کشور شکل گرفت. این ابتکار بی¬سابقه با اندیشه نوآورانه شادروان دکتر عبدالکریم بهنیا استادیار وقت گروه آبیاری دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران و دکتر محمود شفاعی بجستان استادیار وقت گروه آبیاری دانشکده کشاورزی و معاون پژوهشی دانشگاه شهید چمران مطرح و به سرعت مسیر تازه ای در عرصه علمی و تخصصی کشور برای دریافت نظرات و افکار متخصصان و جامعه مهندسی آب و رودخانه کشور گشود. لازم به ذکر است نقش مدیران وقت صنعت آب و برق از جمله شادروان مهندس حسین بزرگمهری در پیشبرد این حرکت جهت شکل گیری یک رویداد علمی نوین برجسته بود.
این طرح با حمایت سازمان اب و برق خوزستان، شرکت مهندسی مشاور دزآب، اداره کل کشاورزی خوزستان و سازمان برنامه و بودجه خوزستان وراد مرحله اجرا شد. نتیجه این تلاش ها برگزاری این سمینار در با محوریت فرسایش و تثبیت سواحل بود. که با دریافت 73 مقاله و ارائه 34 عنوان مقاله آغازگر یک جریان علمی پایدار در خوزستان گردید.
در روز 5 آبان 1369 هتل فجر(پارس فعلی) واقع در ساحل شرقی رودخانه کارون میزبان این نشست شد که انتخاب این محل در کنار رودخانه، متناسب با فضای سمینار بود .در آن روز هوا ابری بود و در بالادست دز نخستین بارانهای پاییزی شروع شده بود.دبی رودخانه در کنار هتل محل برگزاری 373 متر مکعب بر ثانیه بود و خیابانهای بازار مرکزی اهواز سال 1369 بی اعتنا به انچه در هتل فجر می گذشت، شاهد تب و تاب دادوستد روزانه بودند و هتل فجر(پارس کنونی) که در سال 1352 با نام رویال آستوریا افتتاح شده بود ،کار خود برای میزبانی سمینار را شروع کرد .
سالن همایشهای این هتل از بهترین ها از نوع خود در اهواز است
این تصاویر متعلق به اکنون است و ما سالن خالی همایشهای هتل پارس فعلی را رها می کنیم و در مکان ثابت می مانیم و به سفر در زمان می پردازیم تا به این سالن همایشها درساعت هشت و نیم صبح شنبه 5 آبان 1369 برویم.
مراسم با سخنرانی دبیر سمینار دکتر عبدالکریم بهنیا و ارائه گزارشی از روند اجرای سمینار شروع شد.
محمد حسن تولایی استاندار وقت خوزستان در این سمینار از سیل سنگین بهمن ماه سال 1358 یاد کردند و لزوم ساماندهی رودخانه را پیش از وقوع سیل را مطرح کردند.گویا در سال 69 تجربه سیل بهمن 1358 هنوز بر اذهان سنگینی می کرد.
شهردار اهواز مهندس هاشمی زاده نیز از تعهد شهرداری اهواز به زیباسازی ساحل رودخانه کارون گفت البته در آن زمان تقریبا هیچ بلوار ساحلی وجود نداشت و کنار هتل فجر یا پارس یک پارک قرار داشت و بقیه سواحل در تصرف نیزارهایی بود، که در موسم سیلابهای فصلی غرق آب می شد.موضع سمینار هم محدود به فرسایش سازه های آبی، فرسایش رودخانه، رسوب گذاری در رودخانه ها، سیل و برداشت شن و ماسه بود . لذا حضور شهردار اهواز منطقی بود.
دکتر محمود شفاعی بجستان در آن زمانئ جز بنیانگذاران سمینار بودند و استادیار وقت گروه آبیاری دانشکده کشاورزی و معاون پژوهشی دانشگاه شهید چمران بودند
دکتر شفاعی بجستان در مورد آن سمینار و صحبتهای شهردار وقت اهوار خاطر نشان کردند: در همین اولین سمینار بود که طرح ساماندهی سواحل رودخانه کارون توسط آقای هاشمی زاده شهردار محترم آنموقع مطرح و آقای دکتر خیرالله که عراقی بودند و درس خوانده کانادا و در اهواز با شرکت دز آب همکاری داشتند از طرف شهرداری مسول طراحی شدند و بعدا تشکیلاتی درست شد تحت عنوان سازمان عمران کارون که آقای مهندس حجازی (الان دکتر حجازی) مسئول سازمان بودند و کمیته فنی تشکیل شد که اینجانب عضو بودم و با اتفاق دکتر خیرالله کارها را با مدل hec2 آنموقع و در نظر گرفتن سیل ۲۰۰ ساله تنظیم شده تراز سطح تمام شده جاده های ساحلی تعیین گردید. این طرح همزمان با تهیه نقشه های اجرایی هم شروع به اجرا شد.
البته سمینار چهره های دیگری هم داشت.
گذشت زمان و درگذشت یا بازنشست شدن اکثریت حاضران در این سمینار می تواند باعث فراموشی بسیاری از چهره ها شود که البته این قانون روزگار است .
من اتفاقی پیشکسوتان ارزشمند مهندس شکوری و مهندس کرمی از بهبهان را شناسایی کردم
گویا از این مراسم هم فیلمبرداری شد. ولی من فیلمی به دستم نرسید. این تصاویر نیز از آرشیو باارزش روابط عمومی سازمان آب وبرق خوزستان دریافت کردم.
دکتر بهنیا رفته اند در انتهای سالن نشستند در حالیکه در تصاویر ابتدایی در ردیفهای ابتدایی نشسته بودند.
قریب به اتفاق آقایان آن زمان سبیل داشتند مد و تیپ زمان خودش بود.
ظاهر قضیه نشان می دهد که همه حضار از آقایان هستند. ولی اکنون می بینیم در انتهای سالن نیز چند خانم حضور دارند.اما یک دهه بعد ما شاهد همکاران خانم جوان بسیار و ارزشمندی در سازمان بودیم که هنوز بسیاری حضور دارند و سالهای پایانی کار خود را می گذرانند. البته خانمی که در تصویر پایین با مانتوی سفید مشاهده می فرمایید سرکار خانم مهندس اسلامی هستند که تا دهه هشتادخورشیدی در سازمان آب و برق خوزستان فعالیت می کردند.
با اتمام مراسم گشایش سمینار، ارائه مقالات و بحثها شروع شد و در روز دوم 6 آبان 1369 باران اندکی در اهواز بارید و مهندس روغنی زنجانی معاون وقت رییس جمهور در آن شرکت کردند.معاون رییس جمهور بر لزوم ساخت سازه ها برای کنترل رودخانه مرزی گفتند کاری که در طول سه دهه بعد انجام شد. در این روز در سمینار چهره هایی مانند دکتر ناصر طالب بیدختی درباره آبشستگی در کرانه رودخانه ها، مهندس زندپارسا در مورد معادلات رژیمهای آبرفتی، دکتر شفاعی بجستان در مورد مرفولوژی رودخانه ها،دکتر بهنیا درباره تشکیل موانع دررودخانه های آبرفتی خوزستان ،مهندس جمال قدوسی در مورد حفاظت سواحل و… سخنرانی هایی داشتند.
استاد پروفسور شفاعی بجستان همچنین اضافه کردند که ضمنا از تمام مقالات ارائه شده شاید دو سه تا کار انجام شده در زمینه مهندسی رودخانه بود و بیشتر زیست محیطی و سیل بود. فقر اطلاعات مهندسی رودخانه در آن زمان کاملا مشخص بود.
آقای مهندس صحرانورد که مسول رودخانه در وزارت نیرو بودند هم جز سخنرانان بودن و صحبتشان در همین راستا بود بطوریکه می گفتند برای اینکه سواحل رودخانه ارس را که به سمت ایران فرسایش شدید داشت، مجبور شدیم از شرکت بلغاری دعوت کنیم و آنها یک سری اپی طراحی کردند. کاری که امروزه دانشجویان کارشناسی هم براحتی انجام میدهند.
روز پایان سمینار 8 آبان 69 نیز،بحثها ادامه یافت مهندس ناصر محمودزاده یک مدل ریاضی دوبعدی برای پهنه بندی رودخانه عرضه کردند. گویا شروع کارهای رایانه ای در مهندسی رودخانه بود. خانم رویا ملتشاهی فارغ التحصیل پلی تکنیک امیرکبیر درباره برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه ها سخنرانی داشتند.
سمیناردر این روز به کار خود پایان داد ونخستین تجربه با موفقیت برگزار گردید و مقرر شد تا سه سال بعد در آبان 1371 در دانشگاه شهیدچمران سمینار بعدی مهندسی رودخانه به دبیری دکتر عبدلکریم بهنیا برگزار گردد،که البته بنده هیچ اطلاعاتی نتوانستم از آن سمینار پیدا کنم. واقعا عدم ثبت وقایع یکی از بزرگترین نواقص تاریخ ما است . اما مرحوم مهندس حسین بزرگمهری برای دوره نخست این کار را انجام دادند و گزارش کامل نوشتاری برای ما به یادگار گذاشتند و البته روابط عمومی سازمان آب وبرق خوزستان نیز تصاویر را به صورت نگاتیو در اختیار دبیرخانه سمینار گذاشتند که بسیار باارزش است.
شادروان حسین بزرگهری در روز 20 آبان 1369 یعنی کمتر از دو هفته پس از پایان سمینار ،کتابچه و گزارش آن را تحویل کتابخانه امور بررسی منابع آب قرار دادند و من دقیقا 35 سال بعد این دست نوشته را از آرشیو کتابخانه سازمان آب وبرق خوزستان دریافت کردم.قطعا این کار را با نیت رساندن پیام آن سمینار به آیندگان انجام دادند . این کار ایشان با موفقیت انجام شد.
باشد که ما نیز کار مشابهی انجام دهیم و روزی در سال 1450 یا 1600 خورشیدی کسی از این گزارشی که اکنون تقدیم کزدم بازدید کند.
با تشکر از دوست گرانقدر سیدمحمود امامی فر در کتابخانه سازمان برای ارائه این گزارش قدیمی و ارزشمند
همچنین برای تهیه این گزارش از دوستان زیر قدردانی می کنم. محسن کاهکش رییس گروه خدمات معاونت مطالعات جامع منابع آب، دکتر امین عیدی پور ، سرکار خانم دکتر فاطمه ذاکرحسینی دبیر اجرایی سیزدهمین دوره سمینار بین المللی رودخانه ، رضا فرتاشی و مهدی غمگین از روابط عمومی سازمان،محمد نویری و دکتر علی شهبازی دبیر برگزاری سمینار
